Điện ảnh

Tác phẩm của đạo diễn Nguyễn Quang Dũng ra rạp với các suất chiếu sớm vào ngày 13/10, xoay quanh nhân vật bé An đi tìm cha giữa bối cảnh cuộc nổi dậy chống Pháp của người miền Nam đầu thế kỷ 20.

Câu chuyện về các bang nhóm - trong đó có Thiên địa hội - được dành nhiều "đất". Nhân vật ông Tiều (Tiến Luật đóng) - thành viên Thiên Địa hội - được xây dựng như một người giỏi võ công, cương trực, nhiều lần góp mặt trong các cuộc nổi loạn chống thực dân. Được ông Tiều bao bọc, bé An trở thành người của tổ chức này.

Bên cạnh những ý kiến khen phim cảm xúc, nhiều người nói đạo diễn Quang Dũng và êkíp gây hiểu nhầm khi "nâng tầm vai trò của Thiên Địa hội". Trong một bài viết có hơn 2.300 lượt chia sẻ, tiến sĩ văn học Hà Thành Vân cho rằng sự hư cấu trong phim làm "sai lệch lịch sử".

Trích dẫn các tài liệu lịch sử, bà Hà Thanh Vân nhận định phong trào yêu nước kháng Pháp của Thiên Địa hội có diễn ra ở miền Nam, song kết thúc vào năm 1916, sau cuộc nổi dậy cứu Phan Xích Long - người được tôn làm thủ lĩnh các hội kín Nam Kỳ. Trong tác phẩm của Đoàn Giỏi, câu chuyện diễn ra vào cuộc kháng chiến chống Pháp tại Nam Bộ, năm 1945, không nhắc đến các hội nhóm này. Còn phim của đạo diễn Nguyễn Quang Dũng có bối cảnh vào thập niên 1920-1930, cải biên so với truyện.

Theo tiến sĩ Hà Thanh Vân, dù phim chỉ lấy cảm hứng từ tiểu thuyết, êkíp nên chọn một tên khác để không quá lệ thuộc vào nguyên tác, cũng như bị quy chiếu từ không gian lịch sử của tác phẩm gốc. "Trong một phim như Đất rừng phương Nam, không ai đòi phải giống như nguyên tác, thậm chí có thể là hư cấu. Nhưng nên hư cấu như thế nào cho phù hợp với sự thật lịch sử, tránh đi quá đà", bà Vân nói.

Chiều 15/10, ông Vi Kiến Thành - Cục trưởng Điện ảnh - cho biết trước các tranh cãi xoay quanh Đất rừng phương Nam, đại diện nhà sản xuất đề xuất phương án chỉnh sửa phim. Theo đó, phim sẽ bỏ tên Thiên Địa hội và Nghĩa Hòa đoàn ra khỏi các lời thoại, thay bằng tên Chính Nghĩa hội và Nam Hòa đoàn. Sự thay đổi này nhằm tránh cho người xem liên tưởng đến hai hội nhóm thời nhà Thanh Trung Quốc.

Bên cạnh đó, phim sẽ đặt dòng chữ "bộ phim lấy cảm hứng từ tiểu thuyết Đất rừng phương Nam của nhà văn Đoàn Giỏi" lên đầu phim. "Nhà sản xuất, đoàn làm phim sẽ khẩn trương chỉnh sửa nội dung này, tránh những liên tưởng không đúng ảnh hưởng đến nội dung. Phim khi chỉnh sửa sẽ trình lên Cục Điện ảnh, trước khi ra rạp chính thức ngày 20/10", Cục trưởng cho biết.

Theo Cục trưởng, trong buổi thẩm định, phân loại ngày 29/9, toàn bộ thành viên Hội đồng kết luận phim không vi phạm Luật Điện ảnh, cho phép tác phẩm được phổ biến tới người xem mọi độ tuổi, với khán giả dưới 13 tuổi cần có cha mẹ hoặc người giám hộ đi kèm.

"Phim có biên tập tương đồng với phim truyền hình Đất phương Nam, lấy bối cảnh từ những năm 1920-1930, trong khi tiểu thuyết Đất rừng phương Nam của nhà văn Đoàn Giỏi được xác định là năm 1945. Bản mới thay đổi mốc thời gian vì muốn mô tả ở phần một này bé An lưu lạc qua nhiều nơi, nhiều môi trường, nhiều bang hội cũng như nhiều nhóm nghĩa quân", ông Vi Kiến Thành cho biết.

Theo ông Thành, bộ phim không đề cao, ca ngợi một hội nhóm nào, chỉ ca ngợi lòng yêu nước chống lại ngoại xâm của người dân Nam Bộ một thời, bao gồm cả người Việt, người Hoa, người Khmer. Trên phim, giai đoạn 1920-1930, trước khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, phong trào đấu tranh yêu nước còn tổ chức rời rạc. Sau khi Đảng ra đời, các tổ chức được tập hợp lại và đấu tranh có mục tiêu cụ thể. Định hướng câu chuyện là xây dựng nhân vật Hai Thành - cha của An cùng hội của ông sẽ là những thành viên gia nhập Việt Minh về sau.

Việc những cá nhân như Võ Tòng, thầy Giáo Bảy tự phát nổi lên chống ngoại xâm và cường hào ác bá với nhiều lực lượng phe phái có tính chất địa phương, tôn giáo, chủng tộc, là tiền đề cho tinh thần kháng chiến chống Pháp sau này. Ông Vi Kiến Thành cũng cho biết câu chuyện phim sẽ được phát triển ở những phần tiếp theo, để dẫn dắt đến bối cảnh các lực lượng yêu nước tìm được đường lối đấu tranh đúng đắn, dẫn đến Cách Mạng Tháng Tám.

Theo đại diện hội đồng duyệt phim, tác phẩm có những hoạt động và lời thoại nhắc đến Nghĩa Hòa đoàn và Thiên Địa hội là hội nhóm tập hợp bởi một số người dân lao động sinh sống chủ yếu ở Sóc Trăng, Bạc Liêu, Long Xuyên - không liên quan đến phong trào cùng tên do Chu Hồng Đăng lãnh đạo ở Trung Quốc. Hai hội nhóm này chỉ được những người yêu nước ở Nam Kỳ, lúc đó mượn tên gọi để hoạt động độc lập ở Việt Nam.

Trước đó, đơn vị sản xuất cho biết nắm bản quyền làm phim từ sáu năm trước, song chưa đủ kinh phí lẫn điều kiện thực hiện. Nguyễn Quang Dũng giữ lại tên phim giống tiểu thuyết gốc, thay vì lược mất chữ "rừng" như bản truyền hình Đất phương Nam năm 1997. Ông Vinh Sơn - đạo diễn Đất phương Nam - làm cố vấn sản xuất. Diệp Thế Vinh đạo diễn hình ảnh, nhạc sĩ Đức Trí là giám đốc âm nhạc.